خودروهای متصل به اینترنت؛ آیا حریم خصوصی رانندگان در خطر است؟

تصور کنید پشت فرمان خودرویی نشسته‌اید که نه‌تنها شما را از نقطه‌ی «الف» به «ب» می‌برد، بلکه در طول مسیر موسیقی دلخواهتان را پخش می‌کند، ترافیک را لحظه‌به‌لحظه بررسی می‌کند و حتی زمان سرویس بعدی را به شما یادآوری می‌کند.
این همان دنیای خودروهای متصل به اینترنت (Connected Cars) است؛ دنیایی که راحتی، امنیت و فناوری را در هم آمیخته است.

اما یک سؤال مهم ذهن خیلی‌ها را درگیر کرده:
آیا این سطح از هوشمندی، حریم خصوصی رانندگان را تهدید نمی‌کند؟

خودرو متصل به اینترنت چیست؟

خودروی متصل، وسیله‌ای است که با استفاده از اینترنت، سنسورها، GPS و شبکه‌های بی‌سیم با دنیای بیرون در ارتباط است. این ارتباط ممکن است مستقیم با سرورهای شرکت سازنده برقرار شود یا از طریق گوشی هوشمند راننده.

کاربردهای رایج این خودروها:

• مسیریابی لحظه‌ای و دقیق

• تماس خودکار با امداد در زمان تصادف

• دریافت به‌روزرسانی نرم‌افزاری از راه دور (OTA)

• اتصال به سیستم‌های سرگرمی و تلفن همراه

• پایش سلامت خودرو (روغن، تایر، موتور و...)

به زبان ساده، یک خودروی متصل مثل موبایلی است که روی چهار چرخ حرکت می‌کند.

تبادل داده میان خودرو و موبایل و اهمیت حفاظت از اطلاعات

چه داده‌هایی از رانندگان جمع‌آوری می‌شود؟

در پسِ این امکانات جذاب، حجم بزرگی از داده‌ها رد و بدل می‌شود؛ از جمله:

• موقعیت مکانی دقیق و تاریخچه سفرها

• سبک رانندگی (سرعت، ترمزها، شتاب‌گیری‌ها)

• اطلاعات شخصی تلفن همراه (دفترچه تلفن، تماس‌ها، پیامک‌ها)

• وضعیت فنی خودرو

• و حتی در بعضی مدل‌ها، صدا و تصویر داخل کابین

طبق گزارش بنیاد Mozilla در سال ۲۰۲۳، تقریباً ۹۰ درصد برندهای خودرو داده‌هایی بیش از نیاز جمع‌آوری می‌کنند — داده‌هایی که می‌توانند تصویری کامل از زندگی روزمره‌ی یک راننده ترسیم کنند.

مزایای خودروهای متصل به اینترنت

• با همه‌ی این نگرانی‌ها، نمی‌توان مزایای این فناوری را نادیده گرفت:

  • افزایش ایمنی: هشدارهای لحظه‌ای برای پیشگیری از تصادف

  • راحتی بیشتر: امکاناتی مانند پارک خودکار یا مسیریابی هوشمند

  • صرفه‌جویی در هزینه: تعمیرات پیشگیرانه قبل از خرابی‌های بزرگ

  • تجربه کاربری بهتر: سرگرمی، اینترنت و ارتباط هوشمند در خودرو

  بر اساس آمار اتحادیه اروپا، سیستم‌های متصل باعث شده‌اند زمان رسیدن نیروهای امداد به محل تصادف تا ۵۰ درصد کاهش یابد.

تبادل داده میان خودرو و موبایل

چالش‌ها و تهدیدهای جدی حریم خصوصی

اما روی دیگر این سکه، خطراتی است که نمی‌توان از آن‌ها چشم پوشید:

1. ردیابی دائمی راننده: مسیرها، محل زندگی و عادات روزمره قابل شناسایی می‌شوند.

2. فروش داده‌ها به شرکت‌های ثالث: برخی خودروسازان اطلاعات کاربران را برای تبلیغات می‌فروشند.

3. احتمال هک خودرو: نفوذ به سیستم نرم‌افزاری ممکن است کنترل خودرو را به خطر بیندازد.

4. نبود شفافیت: رانندگان معمولاً نمی‌دانند چه اطلاعاتی، کجا و برای چه هدفی ذخیره می‌شود.

ضرورت امنیت سایبری برای حفظ حریم خصوصی راننده

نمونه‌های واقعی نقض حریم خصوصی

• در سال ۲۰۱۵، گروهی از هکرها موفق شدند از راه دور یک جیپ چروکی را کنترل و حتی موتور آن را خاموش کنند.
  در سال ۲۰۲۳ نیز گزارش Mozilla نشان داد بیشتر خودروسازان، داده‌های کاربران را به شرکت‌های دیگر ارسال می‌کنند.
  حتی برندهایی مانند Tesla و BMW نیز بارها به‌دلیل ضبط تصویر و صدای کابین مورد انتقاد قرار گرفته‌اند.

وضعیت ایران و خودروهای داخلی

در ایران هنوز خودروهای تمام‌متصل مثل نمونه‌های اروپایی یا آمریکایی فراگیر نشده‌اند، اما با ورود مدل‌های جدید داخلی و چینی، امکاناتی مانند GPS آنلاین و اپلیکیشن‌های موبایلی در حال رشد هستند.
چالش اصلی اینجاست که قانون جامع حفاظت از داده‌های شخصی در کشور وجود ندارد؛ بنابراین اگر اطلاعات شما جمع‌آوری یا به شرکت دیگری منتقل شود، ضمانت قانونی شفافی برای محافظت از آن نیست.

راهکارهای حفاظت از حریم خصوصی رانندگان

۱. قوانین سختگیرانه‌تر: مشابه GDPR اروپا که خودروسازان را ملزم به حفاظت از داده‌ها می‌کند.

۲. شفافیت شرکت‌ها: خودروسازان باید اعلام کنند دقیقاً چه داده‌هایی را جمع می‌کنند.

۳. امکان کنترل توسط راننده: کاربر بتواند بعضی از سرویس‌های جمع‌آوری داده را غیرفعال کند.

۴. آپدیت امنیتی مداوم: برای جلوگیری از نفوذ هکرها.

۵. رمزنگاری قوی: جهت حفاظت از داده‌ها در مسیر انتقال.

توصیه‌های عملی برای رانندگان:

• در تنظیمات خودرو بررسی کنید کدام سرویس‌ها قابل غیرفعال کردن هستند.

• اگر مجبورید موبایل خود را وصل کنید، دسترسی‌های غیرضروری (مثل پیامک‌ها) را محدود کنید.

• قبل از فروش خودرو، داده‌های ذخیره‌شده را پاک کنید.

• تنها از اپلیکیشن‌های رسمی شرکت سازنده استفاده کنید.

آینده خودروهای متصل؛ راحتی یا نظارت کامل؟

بدون شک، خودروهای متصل بخشی جدایی‌ناپذیر از آینده حمل‌ونقل خواهند بود.

دو اتفاق پیش روی ماست:

• اتفاق مثبت: قوانین و شفافیت جدی‌تر شوند، داده‌ها رمزنگاری شوند و رانندگان بتوانند کنترل بیشتری داشته باشند. در این حالت، خودروهای متصل هم ایمنی و هم راحتی بیشتری به ارمغان می‌آورند.

• اتفاق منفی: قوانین ضعیف بمانند و خودروسازان به جمع‌آوری و فروش داده ادامه دهند. در این حالت، خودروها از وسیله‌ای برای راحتی به ابزاری برای نظارت دائمی تبدیل می‌شوند.

پرسش‌های متداول

۱. آیا می‌توان جمع‌آوری داده در خودروهای متصل را غیرفعال کرد؟

در بعضی خودروها بله، ولی معمولاً همه سرویس‌ها قابل خاموش کردن نیستند.

۲. کدام داده‌ها بیشتر در خطر هستند؟

مکان راننده و تاریخچه سفرها، چراکه به‌راحتی سبک زندگی فرد را آشکار می‌کنند.

۳. آیا خودروهای داخلی ایران هم چنین خطراتی دارند؟

هنوز کمتر، ولی با ورود خودروهای چینی و سیستم‌های هوشمند این موضوع جدی‌تر می‌شود.

در نهایت، فناوری همیشه دو چهره دارد؛ یکی برای آسایش و دیگری برای نظارت.
همه‌چیز به این بستگی دارد که چقدر آگاهانه از آن استفاده کنیم.

به‌نظر شما، راحتی و امکانات خودروهای متصل ارزشش را دارد که بخشی از حریم خصوصی‌مان را به خطر بیندازیم؟
دیدگاهتان را در بخش نظرات بنویسید — بحثی است که قطعاً ارزش گفتگو دارد.

به نظر شما، راحتی و امکانات خودروهای متصل ارزشش را دارد که بخشی از حریم خصوصی‌مان در معرض خطر قرار بگیرد؟

تجربه یا نظر خودتان را همین پایین در قسمت کامنت‌ها بنویسید تا با هم گفتگو کنیم.